یکی از چالش های مهم کسب و کارهای خرد همچون دفاتر و شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری، کمبود نقدینگی یا همان سرمایه در گردش است و همین جریان نقدینگی؛ مهمترین دلیل شکست اینگونه کسب و کارها به شمار می رود.

در تعریفی جامع، ساده و مختصر؛ سرمایه در گردش همان جریان نقدینگی یا دارایی های نقد و یا قابل نقدشوندگی در مدت زمان کوتاه در یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری است و از طریق آن شرکت می تواند پاسخگوی مخارج و هزینه های جاری یا روزمره اش باشد.

در حقیقت اگر بدهی های جاری یک شرکت را از دارایی های جاری آن  همچون پول نقد، سرمایه گذاری های کوتاه مدت، حساب های دریافتی یا همان مطالباتی که امکان نقدشوندگی در کوتاهترین زمان ممکن را دارند (مثل چکهای مشتریان بابت خرید بسته های سفر که در کوتاه ترین زمان قابل نقد شدن باشند) کسر کنیم؛ سرمایه در گردش خالص به دست خواهد آمد.

کمبود یا میزان ناکافی این عنصر حیاتی در یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری می تواند به فشارهای مالی، تعداد پرداخت های با تأخیر به عمده فروشان خدمات  سفر همچون ایرلاین ها، هتل ها، تورگردانان و … منتهی شود و قاعدتاً نتیجه ی آن کاهش نرخ اعتباری و متعاقب آن شکست کسب و کار خواهد بود.

جریان نقدینگی آنقدر مهم است که بسیاری از خریداران هوشمند و هوشیار سهام شرکت های خدمات مسافرتی و گردشگری، قبل از هرگونه اقدامی برای خرید، ابتدا ترازنامه های مالی شرکت مربوطه و وضعیت سرمایه در گردش آن را در سالهای مختلف و وضعیت فعلی را بررسی و چنانچه دریابند گردش سرمایه در شرکت مثبت است، یعنی اینکه آن شرکت قادر است نیازها و هزینه های جاری خود را تأمین نماید، در آن سرمایه گذاری می کنند و این نشان از جایگاه مهم و تأثیرگذار سرمایه در گردش در اینگونه کسب و کارها دارد.

متأسفانه در حال حاضر بسیاری از شرکتهای خدمات مسافرتی با چالش کمبود سرمایه در گردش مواجهند و آن را از محل هایی همچون هزینه کرد بدهی های خود به عمده فروشانی همچون ایرلاین ها، تورگردانان، هتل ها و …( از این جیب به آن جیب کردن و نهایتاً بدهکارتر شدن)، خرید دین از بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری ( ارائه چکهای مشتریان به بانک ها و به ازای آن به صورت اعتباری و دوره ای و با پرداخت سود معین، دریافت وجه نقد از بانک) و یا اخذ تسهیلات بانکی در قالب سرمایه در گردش، تأمین می نمایند که اصولی به نظر نمی رسند و مسکنی مقطعی برای کسب و کار بوده لکن دوای دائمی درد نمی باشند. تعداد معدودی از مدیران دفاتر نیز از طریق اندوخته های مشخص و در قالب پس انداز، سرمایه گذاری هایی که در کوتاه مدت قابل نقدشوندگی هستند همچون ارز و طلای ذخیره شده، اقدام به جبران نقدینگی در شرکت می کنند که به نظر می رسد اصولی تر و حرفه ای تر است.

◊بیشتر بخوانید : اصول موفقیت در شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری- اصل دوم : تخصص و تجربه کافی و مفید

ذکراین نکته مهم نیز در خصوص شرکتهای خدمات مسافرتی ضروری است که اینگونه کسب و کارها، واسطه و کارگزار هستند و در اغلب موارد مالک آنچه که عرضه می کنند نیستند و خدمات گشتنی (نیازمند بررسی بیشتر توسط مشتریان، نرخ بالا و تکرار خرید کم) ارائه می کنند و خدماتی که می فروشند جزء نیازهای اساسی مردم به شمار نمی رود، یعنی روزانه با صدها مشتری سروکار ندارند. لذا می توان با تأمین حداقل سرمایه در گردش و متناسب با اندازه و منابع کسب و کارو بازار آن، در مسیر موفقیت و فعالیتی عاری از فشارها و استرس های ناشی از کمبود جریان نقدینگی در بازار گام برداشت. در این ارتباط شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری که نسبت به چارتر پرواز و گارانتی هتل در مسیرهای مختلف اقدام می کنند، علی القاعده بایستی از سرمایه در گردش و یا جریان نقدینگی بیشتری نیز برخوردار باشند و معمولاً بانک ها نیز از پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش به اینگونه شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری به دلیل زودبازده بودن فعالیت مربوطه و بازگشت سریع سرمایه، استقبال می کنند.

حال در ادامه این یادداشت با ذکر مثالی ساده، روش محاسبه سرمایه در گردش در یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری را توضیح می دهم :

دارایی های شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری دینار گشت خراسان در پایان سال 1401 ( وجه نقد، معادل های نقدی، سرمایه گذاری های کوتاه مدت، حساب های قابل نقدشوندگی کوتاه مدت، موجودی و …) مبلغ 50 میلیارد ریال و بدهی های جاری آن( حساب های پرداختی، بخش های جاری بدهی های بلند مدت، مالیات بر درآمد کوتاه مدت، درآمدهای کوتاه مدت به دست نیامده و …) 35 میلیارد ریال بوده است. بنابراین در پایان سال 1401 میزان سرمایه در گردش شرکت دینار گشت خراسان 15 میلیارد ریال بوده، لذا چنانچه مدیران این شرکت تمام دارایی های کوتاه مدت خود را نقد و تمام بدهی های کوتاه مدت را تسویه کنند، همان مبلغ 15 میلیارد ریال پول نقد برایشان باقی می ماند که همان سرمایه در گردش یا جریان نقدینگی در کسب و کار نام دارد.

◊بیشتر بخوانید : اصول موفقیت در شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری – اصل اول : تناسب شغل با شخصیت

کاهش بدهی های کوتاه مدت از طریق خودداری از دریافت وام های بانکی با نرخ سود بالا، استقراض غیر ضروری و استفاده از شرایط اعتباری، روشهای مناسبی برای بهبود سرمایه در گردش و جریان نقدینگی در شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری به شمار می روند.

لذا چنانچه یک شرکت خدمات مسافرتی، خدمات سفر خود را به مشتریان بفروشد و بتواند مدت زمان بین ارائه خدمت تا دریافت پول را کاهش دهد، شرکت زمان کمتری را در انتظار نقدشوندگی سپری می کند و در پرداخت هزینه های جاری با مشکل مواجه نخواهد شد. اما اگر چنانچه به عنوان یک کارگزار مسافرتی، کل هزینه بسته های سفر طراحی شده و قابل اجرا توسط تورگردانان یا عمده فروشان خدمات سفر را برای مدتی نزد خود نگه دارد و یا هزینه کند و به کمیسیون مشخص خود بسنده ننماید، قطعاً دیر یا زود با چالشی جبران ناپذیر مواجه شده و ضمن از دست دادن نرخ اعتباری خود، به سمت و سوی شکست و افول حرکت خواهد کرد.

در خاتمه خاطر نشان می گردد علاقه مندان و سرمایه گذاران قبل از ورود به کسب و کار خدمات مسافرتی و گردشگری بایستی در قالب برنامه ای مالی و اقتصادی از پیش تنظیم شده که برای تأمین جریان نقدینگی در آن فکری اساسی شده است و شناخت کامل پای در آن نهند و مدیران شرکتهایی که در حال بهره برداری و فروش خدمات سفر هستند نیز باید به اهمیت و جایگاه این عنصر حیاتی و نقش آن در بقای کسب و کارشان پی برده و همواره در پی تأمین مناسب سرمایه در گردش از طریق به کارگیری روشهای اصولی و حرفه ای باشند .

◊بیشتر بخوانید: چهار رکن موفقیت شرکتهای خدمات مسافرتی و گردشگری

در اهمیت جریان نقدینگی همین بس که این عنصر مهم همچون خون در رگ های کسب و کار در جریان و جاری است و کمبود یا فقدان آن به هر دلیل، کل سیستم کسب و کار را تحت تأثیر خود قرار می دهد.

⇐نویسنده: احمد دیناری؛ معاون سرمایه گذاری و تأمین منابع اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی – مشاور و سخنران حرفه ای سرمایه گذاری گردشگری