در این یادداشت تخصصی و کوتاه، قصد دارم ویژگی های بارز یک وزیر خوب و تأثیرگذار گردشگری را با شما خوانندگان و فعالان عزیز صنعت گردشگری ایران بازگو کنم. وزیر گردشگری به عنوان عضوی از کابینه دولت و نماینده آن در حوزه گردشگری، نقشی حیاتی در توسعه و مدیریت صنعت گردشگری در کشور دارد و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که وزارتخانه ای چند بخشی و فرابخشی است، نه تنها مسئولیت برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های توسعه گردشگری بر اساس اسناد بالادستی و به ویژه تکالیف تعیین شده برای آن در برنامه های توسعه پنج ساله همچون برنامه هفتم را بر عهده دارد، بلکه باید به نیازها و خواسته‌های گردشگران داخلی و خارجی، فعالان صنعت گردشگری و جوامع محلی نیز توجه و اهتمام داشته باشد و من به شخصه معتقدم لازمه و پیش نیاز توفیق در این جایگاه و عرصه خطیر؛ برخورداری از تفکر، نگرش و رویکرد توسعه ای، فرابخشی، فراجناحی و بین المللی است. لذا با این مقدمه کوتاه و در ادامه یادداشت، به بررسی 10 ویژگی مهم یک وزیر خوب گردشگری خواهم پرداخت و در انتها نیز مثالی از یک وزیر موفق در قاره اروپا ارائه خواهم کرد.
- دانش و تخصص
یک وزیر خوب گردشگری باید دارای دانش و تخصص کافی در حوزه گردشگری باشد. این دانش شامل آشنایی با روندهای جهانی، بازارهای هدف، انواع گردشگری (مانند گردشگری فرهنگی، طبیعی، سلامت، شهری، روستایی و غیره) و چالش‌های موجود در این صنعت است. همچنین، آگاهی از تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی گردشگری بر جوامع محلی نیز اهمیت دارد. دانش و تخصص را می توان در خارج از بدنه دستگاههای متولی گردشگری و از طریق مطالعه عمیق، آموزش، تحقیق، بررسی و تجربه جنبه های مختلف گردشگری نیز کسب کرد و این بدان معنا نیست که الزاماً تمام کسانی که در این صنعت و در بخش های مختلف آن همچون دولتی و خصوصی در حال فعالیتند، واجد دانش و تخصص کافی برای ابراز وجود هستند.
- مهارت‌های ارتباطی و نرم
گردشگری اساساً صنعتی انسان محور، ارتباط محور و رویداد محور است و همین ویژگی در کنار ویژگی های دیگری همچون میزبانی و میهمانداری، آن را به صنعتی نرم تبدیل کرده است. لذا یک وزیر خوب گردشگری باید توانایی برقراری ارتباط مؤثر با ذینفعان مختلف در این صنعت را داشته باشد. ارتباط و تعامل دوسویه با کارکنان بدنه ی وزارت متبوعش ، با حاکمیت، دولتمردان در سطوح بین المللی، ملی و محلی، نمایندگان مجلس، بخش خصوصی، تشکل های حرفه ای، رسانه‌ها و جامعه محلی. این نوع مهارت به وزیر کمک می‌کند تا با استفاده از نظرات و پیشنهادات مختلف، برنامه‌های اجرایی مدنظر خود را به‌خوبی اجرا کند.
۳. توانایی مدیریت و رهبری
اینکه یک وزیر باید ذاتاً مدیری توانمند باشد، بر کسی پوشیده نیست و حتی من معتقدم این موضوع آنقدر در یک سازمان مهم است که بر تخصص نیز می چربد و گاهاً در وزارتخانه ها و سازمان ها خلاء مدیران توانمند، خوش فکر و همدل به شدت احساس می شود و رهبری یکی از ویژگی‌های کلیدی یک وزیر مدیر و موفق است. یک وزیر خوب باید بتواند تیم خود را به خوبی هدایت کرده و انگیزه لازم را در آنها برای اجرای برنامه‌های پیش بینی شده ایجاد کند و اعضای تیم خود را به سمت این اهداف و برنامه ها هدایت کند.
۴. توانایی مدیریت بحران
صنعت گردشگری شکننده است و به شدت تحت تأثیر بحران‌هایی از جمله بحران‌های طبیعی، اقتصادی و بهداشتی قرار دارد که نمونه بارز آن در ایران؛ شیوع ویروس کرونا، تورم اقتصادی و بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله و غیره می باشد. یک وزیر خوب گردشگری باید علیرغم اینکه بتواند بسیاری از این بحران ها در محیط کلان بازاریابی گردشگری رخ می دهند و کنترل وزیر بر آنها نیز بسیار کم و گاهاً صفر است با هم افزایی ، پیگیری و تدوین و اجرای راهکارهای مناسب، آسیب‌ها و ضرر و زیان های ناشی از این عوامل را به حداقل برساند و به احیا و بازسازی صنعت گردشگری در کشور کمک کند.
۵. دیدگاه و رویکرد جهانی
چنانچه در مقدمه یادداشت نیز اشاره کردم، یک وزیر خوب گردشگری باید دارای دیدگاه و رویکرد بین المللی و جهانی باشد و بتواند با کشورهای دیگر همکاری و تعامل دوسویه در زمینه توسعه صنعت گردشگری برقرار کند. این همکاری ها می‌تواند شامل تبادل تجربیات، لغو روادید دو طرفه و ورود گردشگران خارجی، جذب سرمایه‌گذاران خارجی و ترویج فرهنگ‌ها باشد. در این ارتباط استفاده از ظرفیت سازمان جهانی گردشگری نیز موضوع مهمی است که نباید از آن غافل بود.
حتما بخوانید: بیانیه مأموریت دولت چهاردهم در حوزه گردشگری
۶. توجه ویژه به توسعه پایدار گردشگری
امروزه پایداری یکی از مهم‌ترین مسائل در صنعت گردشگری است و مسئولیتی اجتماعی برای دست اندرکاران آن به شمار می رود. یک وزیر خوب باید به مسائل زیست‌محیطی توجه ویژه داشته باشد و در جهت حفظ منابع مهم کشور برای آیندگان، برنامه ها و سیاست‌هایی را تدوین و از طریق دستگاه متبوعش، سایر دستگاههای متولی و مرتبط و بخش خصوصی تحت پوشش اجرا نماید. مباحثی همچون مدیریت سبز موتورخانه های تأسیسات گردشگری و یا رویکرد سرمایه گذاری سبز در حوزه احداث تأسیسات گردشگری و آموزش و ترویج همگان و به ویژه فعالان گردشگری کشور از جمله موارد مهم و مصداقی در این زمینه می باشند.
حتما بخوانید : سرمایه گذاری سبز مسئولیت اجتماعی فعالان گردشگری ایران
۷. حمایت از نوآوری و خلاقیت در حوزه گردشگری
صنعت گردشگری نیازمند نوآوری و خلاقیت است تا بتواند با تغییرات بازار همگام شود. یک وزیر خوب باید توانایی ایجاد ایده‌های جدید و خلاقانه برای جذب گردشگران را داشته باشد و حمایت های لازم را نیز از فعالان و کسب و کارهای نوپا و استارتاپی در این زمینه معمول نماید.
8. اهتمام لازم برای اجرای مفاد برنامه هفتم پیشرفت در حوزه گردشگری
فصل هفدهم برنامه هفتم پیشرفت کشور که ابلاغ آن تقریباً همزمان با آغاز به کار دولت چهاردهم می باشد، سند بالادستی بسیار مهمی است که وزیر گردشگری باید با استفاده از تیم خود و همفکری و همراهی بخش خصوصی، نسبت به اجرای تمام تکالیف مندرج در آن در جهت توسعه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور اقدام کند. من معتقدم تمرکز وزیر گردشگری بر مفاد فصل فوق در برنامه هفتم از سالجاری یعنی 1403 تا 1407 که سال پایانی برنامه فوق می باشد، برگ زرین و پرافتخاری در کارنامه وزیر گردشگری دولت چهاردهم خواهد بود و همگان به نیکی از آن یاد خواهند کرد.
9 . نگاه سیستمی به سه حوزه مهم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
وزارت گردشگری از سه حوزه مهم و تخصصی به نام های گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی تشکیل شده است و نگاه سیستمی، یکسان، عدالت محور و توأمان وزیر به هر سه حوزه یاد شده، مسلماً هم باعث همراهی، یکدلی و اثرگذاری بیشتر مدیران و کارشناسان این وزارت برای تحقق اهداف و برنامه های پیش بینی شده خواهد بود و هم اینکه توسعه همه جانبه ی گردشگری در سطوح محلی، ملی و بین المللی را رقم خواهد زد و این موضوع مهمی است که نباید از نظر وزیر گردشگری دور بماند.
10 .توجه به بدنه کارشناسی و امور رفاهی کارکنان
یک وزیر خوب گردشگری باید از اهل خانه غافل نشود، چراکه توفیق در بیرون از خانه، بدون توجه کافی به اهل خانه میسر نیست و این متخصصان باتجربه در بدنه وزارت اند که هویت سازآن هستند و عدم توجه به این مهره های حیاتی در سازمان ها، نتیجه ای جز تکرار مکررات، افول انگیزه و کاهش راندمان نخواهد داشت. توجه ویژه به حقوق، مزایا و رفاهیات کارکنان نیز موتور محرکه ای قوی برای افزایش انگیزه، شور، شوق و هیجان در بدنه مدیریتی و کارشناسی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.
حتما بخوانید: نقش دولت ها در توسعه گردشگری و رونق اقتصادی
“دانیلا سانتانچ”، وزیر گردشگری ایتالیا، نمونه ی یک وزیر موفق گردشگری در قاره اروپاست . او از 22 اکتبر 2022 میلادی تا کنون وزیر گردشگری این کشور توریستی است. خانم سانتانچ با استفاده از دانش تخصصی خود، مهارت‌های ارتباطی قوی و رهبری مؤثر، توانسته است برنامه‌هایی را برای توسعه پایدار صنعت گردشگری ایتالیا ارائه دهد که نه تنها به جذب گردشگران کمک کرده، بلکه باعث افزایش رضایت جامعه محلی هم شده است. وزیر سانتانچ در اواخر دوران بحران COVID-19 و پس از آن با اتخاذ تدابیر فوری و مؤثر، توانسته است از آسیب‌های جدی به صنعت گردشگری جلوگیری کند و با اجرای برنامه‌های حمایتی برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط گردشگری و همچنین ترویج سفرهای داخلی، به بازگشت و احیای صنعت گردشگری کشورش کمک کند.
او با رهبری مؤثر در پروژه‌های ملی مانند “سال گردشگری ایتالیا” که به ترویج جاذبه‌های گردشگری کشور اختصاص دارد، توانسته است توجه جهانیان را به ایتالیا جلب کند. این پروژه شامل تبلیغات گسترده و همکاری با رسانه‌ها برای معرفی جاذبه‌های مختلف کشور است. سانتانچ با استفاده از فناوری‌های نوین مانند واقعیت مجازی و دیجیتال مارکتینگ، کمپین‌های بازاریابی خلاقانه‌ای را برای ترویج جاذبه‌های گردشگری ایتالیا راه‌اندازی کرده و این رویکرد نو و خلاقانه باعث تشویق و جذب نسل جوان‌تر برای سفر به ایتالیا شده است.
و اینک در پایان این یادداشت، توجه شما خوانندگان عزیز و وزیر محترم گردشگری ایران را به این جمله که آن را از لوترکینگ الهام گرفته و بومی سازی کرده ام، جلب می کنم:
«اگر شخصی وزیر نامیده می شود، او باید آنگونه وزارت کند که میکل آنژ نقاشی می کرد، بتهوون سمفونی می ساخت و شکسپیر شعر می سرود. او باید آنگونه کار کند که تمام موجودات آسمانی و زمینی مکثی کنند و بگویند: اینجا وزیری کار می کرد که کارش را عاشقانه دوست داشت».
نویسنده: احمد دیناری؛ رئیس اداره سرمایه گذاری گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی
سوم شهریور 1403