این یادداشت تخصصی؛ راهنمایی است کوتاه و کاربردی برای فعالان و دست اندرکاران عرصه ی گردشگری و هتلداری و تمام کسانی که علاقه مند به سرمایه گذاری، کارآفرینی و فعالیت در این حوزه هستند و بی شک اشراف بر قوانین، مقررات و رویه های اجرایی مورد عمل و به روز رسانی شده در صنعت گردشگری باعث می شود تا فعالان و علاقه مندان آن همواره یک سروگردن بالاتر از خود و رقبا باشند و درکسب و کارشان به برتری و موفقیت برسند.

در این ارتباط، هیأت وزیران در جلسه ی نهم خرداد 1403 و با پیشنهاد هیأت مقررات زدایی و بهبود محیط کسب و کار، اصلاحاتی را در سه آیین نامه ی مهم و کاربردی گردشگری کشور به تصویب رسانید و تصویب نامه آن نیز در تاریخ شانزدهم خرداد 1403 با امضای معاون اول رئیس جمهور جهت اجرا به وزارت خانه های ذیربط ابلاغ شد.

فهرست این آیین نامه ها عبارتند از :

1. آیین نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه بندی و نرخ گذاری تأسیسات گردشگری و نظارت بر فعالیت آنها
2. آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی و گردشگری
3. آیین نامه راهنمایان گردشگری

لذا در ادامه این یادداشت به اهم تغییرات و اصلاحاتی که در سه آیین نامه ی فوق صورت پذیرفته اشاره کرده و تفسیر و تحلیل کارشناسی خود را نیز در این خصوص بیان خواهم نمود:

1. آیین نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه بندی و نرخ گذاری تأسیسات گردشگری و نظارت بر فعالیت آنها (تصویب نامه شماره 75791/51001 ه مورخ 11/06/1394):

آخرین اصلاحات این آیین نامه در شهریور 1394 ابلاغ شده بود و  اصلاحیه ی جدید در خرداد 1403 تصویب و با هدف تسهیل در صدور مجوز کسب و کارها و بهبود محیط کسب و کار ابلاغ شد.

اهم اصلاحات این آیین نامه عبارتند از :

الف) 5 بند جدید به 16 بند ذیل ماده یک آیین نامه اضافه گردید و بر این اساس تعداد بندها به 21 مورد افزایش یافت و تعداد مصادیق تأسیسات گردشگری نیز از 29 واحد به 35 واحد افزایش یافت. فهرست این تأسیسات عبارتند از :

• مهمانسراها ( پانسیون ها)
• هتل های سنتی
• انواع هتل بوتیک
• رستوران بوتیک
• رستوران ملل
• مراکز اقامتی سیار
• مراکز پذیرایی سیار

لذا چنانچه کسی قصد سرمایه گذاری و کارآفرینی در این قبیل تأسیسات گردشگری جدید چه در محدوده قانونی و چه در حریم و خارج از حریم شهرها و روستاها را داشته باشد، باید مجوزهای لازم را از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و از طریق سامانه های الکترونیکی مربوطه دریافت نماید.

ب) بر اساس تبصره 2 ذیل ماده 7 این آیین نامه (قبل از اصلاحیه اخیر)، درصورت مشاع بودن مالکیت هر یک از تأسیسات گردشگری و بروز اختلاف بین ذینفعان و عدم معرفی نماینده ذی صلاح جهت صدور یا تمدید پروانه بهره برداری، امکان صدور و تمدید پروانه میسر نبود و بر اساس اصلاحیه جدید انجام شده؛ پروانه بهره برداری تا زمان صدور رأی قطعی از سوی مراجع قضایی ذیصلاح و تأیید کمیسیون عالی موضوع تبصره 4 ماده 11 این آیین نامه صادر و تمدید خواهد شد.(این اصلاحیه مهم مشکل تعداد کثیری از بهره برداران تأسیسات گردشگری را که دارای مالکیت مشاع بوده و بعضاً به دلیل مخالفت یا اعتراض احدی از مالکین برای ماهها و سالها امکان صدور و تمدید پروانه برای آنها میسر نبود و گاهاً به تعطیلی نیز کشانده و در زمره تأسیسات گردشگری راکد و غیرفعال قرار می داد، مرتفع خواهد کرد).

پ) درجه بندی هتل ها، مناطق نمونه گردشگری، مجتمع های گردشگری، مراکز تفریحی و سرگرمی، مجتمع های تندرستی، آب درمانی و دهکده های سلامت به صورت یک تا پنج ستاره خواهد بود و این در حالی است که قبلا فقط درجه بندی هتل ها بدین شکل بود. درجه بندی سایر تأسیسات گردشگری همچون مهمانپذیرها، هتل آپارتمانها، محیط ها و پارک های طبیعت گردی، اردوگاه های گردشگری، محوطه های گردشگری، سفره خانه های سنتی، اقامتگاههای بومگردی و غیره نیز به صورت یک تا سه ستاره شده است.

 ت) مدیران مهمانسراها(پانسیون ها)، خانه مسافرها، زائرسراها، اقامتگاههای بومگردی و واحدهای پذیرایی منفرد بین راهی هم به دلیل اینکه از نظر من جزء کسب و کارهای خرد و تقریباً خودگردان محسوب می گردند، می توانند به طور همزمان شغل دیگری هم داشته باشند و ممنوعیت و محدودیت عدم اشتغال نخواهند داشت. اما مدیران سایر تأسیسات گردشگری همچنان فقط می توانند مدیریت یک واحد گردشگری را در یک زمان بر عهده داشته باشند.

2. آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی و گردشگری (تصویب نامه شماره 14404/ت23203ه مورخ 05/04/1380):

اصلاحات این آیین نامه پس از حدود 23 سال صورت گرفته و تأکید آن نیز بر تسهیل صدور مجوز این نوع کسب و کار گردشگری است که به سه محور مهم آن اشاره می کنم:

الف) مکان فعالیت دفتر:

• که بر اساس اصلاحات و تغییرات اخیر صورت گرفته، مکان فعالیت دفتر باید همانی باشد که در ابتدای ثبت نام در درگاه ملی مجوزهای کشور اعلام و درج می گردد(ارائه محل فعالیت مندرج در شناسه(کد) یکتای درگاه ملی مجوزها).
• الزام برای معرفی مکان با متراژ حداقل 40 تا 70 متر مربع حذف و متقاضیان محدودیت و یا الزامی برای معرفی مکان با متراژ مشخص ندارند، اما از نظر من سرمایه گذاران و کارآفرینان این قبیل کسب و کارها باید بر اساس نوع و تعداد مجوزهایی که از سازمانها و دستگاههای اجرایی مختلف دریافت می کنند متراژی معقول و مناسب پیش بینی کنند تا در ارائه خدمت به مشتریان خود با چالش و محدودیت مواجه نگردند.
• متقاضیان علاوه براینکه می توانند مکان های با کاربری تجاری یا اداری برای فعالیت مورد نظر خود معرفی نمایند، مجاز به معرفی مکان با کاربری مسکونی در موقعیت اداری نیز می باشند. به طور مثال در شهری همچون مشهد؛ بلوارهای خیام، وکیل آباد و احمدآباد جزء مناطق و خیابانهای با کابری قالب اداری، تجاری و مسکونی هستند و معرفی مکان با کاربری مسکونی در این مناطق بلامانع می باشد.
• معرفی مکان با کاربری های غیر، همچون فرهنگی، آموزشی و … نیز در صورت تأیید شهرداری ها بلامانع است.

در این ارتباط هیچ الزامی برای معرفی مکان فعالیت دفتر در طبقه همکف وجود ندارد.

ب) شرایط مربوط به متقاضیان حقیقی دریافت مجوز بند ب :

• بر این اساس شروطی همچون تابعیت صرفاً ایرانی، دارا بودن حداقل 25 سال سن، نداشتن شغل دیگر که مانع فعالیت مورد نظر باشد، ارائه حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی، داشتن حداقل 3 سال سابقه کار مفید مرتبط با فعالیت دفاتر و صلاحیت شغلی هم برای متقاضیان حقیقی حذف شده و عملاً راه برای ورود عموم مردم و علاقه مندان به این نوع از کسب و کارهای گردشگری باز و هموار شده است که از نظر من این موضوع هم می تواند فرصت و هم تهدید به شمار رود. فرصتی برای اشتغالزایی، تسهیل و تسریع در صدور مجوز کسب و کارها و رقابتی تر شدن بازار و تهدید به دلیل ورود خیل عظیم افراد فاقد تخصص و تجربه لازم و کافی در حوزه ی خدمات مسافرتی و گردشگری که من بارها اعلام کرده ام عرصه ای است با ویژگی ها، خصلت ها و ماهیت خاص و کارآفرینانی متخصص و باتجربه و همچنین با تیپ شخصیتی خاص خودش را می طلبد. لذا بر این اساس امکان صدور مجوز دفتر خدمات مسافرتی برای اتباع خارجی مقیم ایران فراهم شده اما الزاماً مدیر فنی بند ب دفتر باید دارای تابعیت ایرانی باشد.

پ) شروط مربوط به مدیران فنی بند ب :

• بر اساس اصلاحات جدید صورت گرفته به جایگاه مدیران فنی بند ب در ساختار دفاتر و شرکتهای خدمات مسافرتی و فارغ التحصیلان رشته های مرتبط با گردشگری جهت فعالیت به عنوان مدیرفنی توجه بیشتری شده است.
• مدیران فنی بند ب علاوه بر اینکه باید حداقل دارای مدرک تحصیلی کارشناسی و حداقل 25 سال سن و همچنین برخوردار از سه سال سابقه کار مفید و مرتبط در دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری و صلاحیت شغلی باشند، حتماً باید آشنایی کامل با یک زبان خارجی؛ ترجیحاً انگلیسی نیز داشته باشند و دوره آموزشی مدیریت فنی بند ب را هم در یکی از مراکز و مؤسسات آموزشی گردشگری طی نموده و گواهینامه آموزشی پایان دوره را دریافت نمایند.( البته در متن مصوبه به مراکز آموزشی سایر دستگاههای مرتبط اشاره شده که چنانچه منظور مراکز آموزشی دستگاههایی نظیر سازمان فنی و حرفه ای باشد، عملاً مدارک صادره توسط این مراکز نیز می تواند ملاک عمل قرار گیرد و در این ارتباط باید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و یا هیأت مقررات زدایی هر چه سریعتر این موضوع را تبیین و روشن نمایند تا متقاضیان در پیگیری درخواست و کارشناسان ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استانها در پاسخگویی و رسیدگی به درخواست متقاضیان مجوز بند ب و مدیران فنی با چالش مواجه نشوند).
• فارغ التحصیلان رشته های مرتبط همچون گردشگری نیز برای اشتغال در دفاتر خدمات مسافرتی به عنوان مدیرفنی بند ب نیازی به طی دوره آموزشی مربوطه و دریافت گواهینامه پایان دوره ندارند، اما باید سایر شرایط فوق الذکر را دارا باشند.

3. آیین نامه راهنمایان گردشگری (تصویب نامه شماره 128938/ت51425ه مورخ 05/04/1380):

اصلاحات مهم این آیین نامه عبارتند از :

الف) حذف شرط دارا بودن حداقل 22 سال سن جهت دریافت کارت راهنمای گردشگری

ب) موفقیت در مصاحبه عمومی و اختصاصی صرفاً برای متقاضیان کارت راهنمای گردشگری بین المللی الزامی است.

پ) افرادی که دارای مدرک تحصیلی مرتبط با گردشگری هستند نیازی به طی دوره آموزشی راهنمایان گردشگری ندارند و فقط باید در آزمون مربوطه شرکت و گواهینامه پایان دوره را دریافت کنند. (در آیین نامه قبلی تاکید شده بود که حتماً باید دوره آموزشی راهنمایان توسط تمام متقاضیان طی گردد).

ت) قید مدرک تحصیلی مورد تأیید وزارت علوم نیز حذف گردیده که این موضوع می تواند امکان طی دوره آموزشی و دریافت کارت راهنمای گردشگری برای فارغ التحصیلان سایر مراکز آموزش عالی را نیز مهیا نماید.

نویسنده : احمد دیناری؛ مشاور و سخنران حرفه ای سرمایه گذاری گردشگری

هرگونه استفاده از این مطلب، با ذکر منبع و نام نویسنده بلامانع است.

لطفاً چنانچه نظر، پیشنهاد یا دیدگاهی تکمیلی درارتباط با این یادداشت دارید، اعلام نمایید.