به دعوت ریاست کمیسیون برند و تولید بدون کارخانه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد در هفدهمین جلسه ی این کمیسیون که در تاریخ 8 بهمن 1403 در طبقه سوم ساختمان اتاق برگزار شد و اولین دستور کارش نیز امکانسنجی ایجاد موزه برند بود، حضور یافتم. اعضای کمیسیون همگی صاحبان برندهای محبوب و متنوعی از بخش های مختلف صنعت، معدن، تجارت، کشاورزی، صنایع دستی، دانش بنیان ها و غیره هستند و جمعی خوب برای هم افزایی، تشریک مساعی و هم اندیشی تشکیل داده اند.

بعد از طرح موضوع اولین دستور کار جلسه توسط سرکارخانم دکتر جمیلی؛ رئیس کمیسیون برند و تولید بدون کارخانه که بانویی فعال و کارآفرین در زمینه نساجی هستند و طرح مباحثی توسط تنی چند از مدعوین، سخنرانی 20 دقیقه ای در باب ایجاد موزه برند در مشهد؛ الزامات و ملاحظات سرمایه گذاری ارائه کردم که در ادامه این یادداشت کوتاه می خوانید:

اصولاً موزه های برند در دنیا به نمایش تأثیرهای فرهنگی و اقتصادی یک برند در طول زمان می پردازند و در آنها تاریخچه، داستان، محصولات، فعالیت ها و ارزش های یک برند به روش های مختلف به سمع و نظر بازدیدکنندگان رسانده می شود. این بدین معنی است که هر برند معتبری که سالها در حوزه تخصصی خود فعالیت داشته است می تواند در یک اقدام خلاقانه و البته عاشقانه، داستان برند خود را نه تنها به هموطنان بلکه به جهانیان مخابره کند و در دسترسشان قرار دهد. این اقدام می تواند در قالب تشریک مساعی، هم افزایی و مشارکت چند برند و در قالب موزه ای به نام «موزه برند» صورت پذیرد.

در این ارتباط نحوه سرمایه گذاری و ایجاد موزه های برند می تواند به اشکال ذیل صورت پذیرد:

1. از طریق سرمایه گذاری صاحبان برند: یعنی یک یا چند مالک یا صاحب امتیاز برند، طی اقدامی مشترک نسبت به راه اندازی موزه برندشان با سرمایه گذاری مستقیم اقدام می کنند. برندهایی همچون مرسدس بنز در آلمان، گوچی در ایتالیا و کوکاکولا در آتلانتای ایالات متحده آمریکا نمونه هایی مطرح و جهانی از این نوع موزه ها هستند. شاید باورتان نشود که در همین شهر مشهد هتل آپارتمانی داریم که مالکش به واسطه علاقه وافری که به جمع آوری کلکسیون سماور دارد، موزه سماور را در واحد اقامتی اش که در میدان بین المقدس، امام رضا یک(کوچه نخودبریزها) ایجاد کرده و معتقد است این موزه، ضمن افزایش جذابیت هتل آپارتمانش، کمک شایانی به خاطره سازی و بهبود تجربه میهمانان در مشهد و در آن واحد اقامتی نموده و من معتقدم این قبیل اقدامات نوآورانه و مبتنی بر عشق؛ نوعی خلق ارزش در ارائه خدمات به مشتریان و بازدیدکنندگان به شمار می روند. من تقریباً مطمئن بودم که حتی یک نفر از اعضای جلسه در جریان وجود چنین هتل آپارتمانی در شهر مشهد نیست اما حیفم آمد که نامش را بر زبان نیاورم، آن واحد اقامتی نامش، «ملل» است. بسیاری از بهره برداران اقامتگاههای بومگردی و سنتی کشور نیز اتاقی در مجموعه شان تحت عنوان موزه ایجاد و از طریق آن به نمایش تاریخچه و داستان بنای اقامتگاه و منطقه ای که در آن قرار گرفته است از حیث معماری، مردم شناسی، کشاورزی، صنایع دستی و هنرهای سنتی و … می پردازند که در نوع خود ارزشمند و قابل توجه است اما کافی نیست.

2. موزه های برند مشارکتی: که می توانند از طریق مشارکت صاحبان برندهای مختلف مثل اعضای این کمیسیون با نهادهای عمومی همچون شهرداری ها، ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و یا مالکان خصوصی بناهای تاریخی ثبتی و یا واجد ارزش تاریخی در قالب مدل های سرمایه گذاری و مشارکت، ایجاد و به بهره برداری برسند. البته الزاماً نیازی نیست که اینگونه موزه ها در بناهای تاریخی ایجاد شوند و بنا به ظرفیت های موجود در هر شهر یا منطقه و امکانات و فضاهای موجود در اختیار نهادهای دولتی، عمومی و حتی خصوصی می تواند در بنا و یا محوطه ای مناسب و غیرتاریخی نیز ایجاد شوند.

3. نمایشگاههای موقت برندها: که مثال بارزش نمایش اتومبیل های کلاسیک و قدیمی در برخی بناهای تاریخی در کشور است و برای مدت زمان مشخص و در مکانی مشخص برندهای مختلف و قدیمی، داستان برندشان یا محصولاتشان را به نمایش می گذارند.

نکته ی مهمی که در این خصوص نباید مورد غفلت قرار گیرد این است که موزه ها اساساً فاقد توجیه اقتصادی لازم به نسبت حجم سرمایه گذاری ثابت خود هستند و افراد حقیقی یا حقوقی همچون این کمیسیون، چنانچه قصد ایجاد موزه برند را دارند، بایستی حتماً نسبت به تهیه طرح امکانسجی اولیه و نهایی، کسب مشاوره های لازم، تأمین سرمایه کافی و همچنین برنامه ریزی جهت ایجاد کسب و کارهای مکمل در کنار موزه ( خطوط محصول و درآمدی رایج موزه ها عبارتند از: بلیت فروشی، فروشگاههای هدایا، برگزاری رویدادهای ویژه و همین کسب و کارهای مکمل همچون کافی شاپ، سینما و …) در جهت افزایش توجیه پذیری اقتصادی و مالی آن اقدام کنند. در غیراینصورت در بهره برداری، مدیریت و ادامه کار با چالش های جدی مواجه خواهند شد.

در کلانشهری همچون مشهد که سالانه پذیرای بالغ بر 30 میلیون زائر داخلی و بالغ بر 2 میلیون زائر خارجی هستیم و نیمی از واحدهای اقامتی رسمی و غیر رسمی کشور را نیز در خود جای داده و از نظر سرمایه گذاری در بخش گردشگری و هتلداری  با 165000 میلیارد تومان حجم سرمایه گذاری پروژه های در حال ساخت گردشگری، جایگاه نخست را در کشور به خود اختصاص داده و از ظرفیت های بی بدیلی همچون مضجع مطهر امام رضا(ع)، جاذبه های بی نظیر تاریخی و فرهنگی، سلامت و خوراک برخوردار است و زیرساختهای مناسب جاده ای، ریلی و هوایی آن نیز بستر تردد گردشگران داخلی و خارجی را فراهم نموده است، همه چیز برای ایجاد چنین موزه ای مهیاست. شهری که مرکز استان پهناور خراسان رضوی است، استانی که در گردشگری، صنعت و کشاورزی، شهره عام و خاص است و برندهای معروف، ارزشمند و بین المللی را در خود جای داده است.

با این وجود متأسفانه در موضوع ایجاد و بهره برداری از موزه ها به ویژه موزه های خصوصی، چندان فعالیت های چشمگیری از سوی نهادهای مختلف به ویژه نهاد مدیریت شهری که در دنیا پیشتاز ایجاد موزه های مشارکتی هستند دیده نمی شود و اندک موزه های موجود نیز یا دولتی هستند و یا شبه دولتی و این یعنی عدم استفده و بهره برداری مؤثر از این قبیل تأسیسات و یا به عبارتی بهتر جاذبه های شهری که می توانند به عنوان نیرویی کششی در مقاصد گردشگری همچون مشهد ایفای نقش کنند و به افزایش مدت اقامت و ماندگاری زائران کمک شایانی نمایند. همان دغدغه ای که سالهای سال ،مسئولین مختلف در جلسات متعدد بیان و تکرار می کنند اما هیچگاه برنامه ای عملیاتی و مشترک برای آن ندارند.

نکته ای که در خصوص موزه ها خوب است  بدانید این است که این قبیل تأسیسات یا جاذبه ها، دارای قابلیت بهره برداری دوگانه هستند؛ یعنی هم زائران و گردشگران می توانند از آنها استفاده کنند و هم شهروندان هر مقصد گردشگری. این موضوع هم توجیه مالی و اقتصادی اینگونه طرح ها را بالا می برد و هم باعث افزایش نشاط اجتماعی و حس افتخار در بین شهروندان و گردشگران می گردد.

در خاتمه ضمن عرض تبریک به اعضای محترم کمیسیون برند به خاطر طرح موضوع این ایده ی ارزشمند، معتقدم با در نظر گرفتن ملاحظات و نکاتی که در این سخنرانی به سمع و نظر حاضرین رسید و با استفاده از ظرفیت اعضای کمیسیون و نهادهای دولتی و عمومی می توان «موزه برند مشهد» را ایجاد و در این خصوص در کشور پیشرو و پیشتاز بود.

• احمد دیناری؛ رئیس اداره سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی – مشاور و تسهیل گر سرمایه گذاری گردشگری

« استفاده از این مطلب در صورت ذکر منبع، مجاز است»