ملاحظات سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت ها

نویسنده: احمد دیناری؛ مشاور، سخنران و نویسنده حرفه ای سرمایه گذاری گردشگری

ثبت روستاهای دارای ظرفیت های شاخص گردشگری در فهرست دهکده های جهانی گردشگری سازمان جهانی گردشگری در ایران، موضوع جدیدی است که به سال 1402 باز می گردد و با ثبت روستای زیبای صخره ای کندوان در استان آذربایجان شرقی در این فهرست کلید خورد و در سال 1403 نیز روستاهای مختلف و شاخصی همچون میمند در استان کرمان، پالنگان در استان کردستان ، کندلوس در استان مازندران، بیشه در استان لرستان، قلعه بالا در استان سمنان و اصفهک در استان خراسان جنوبی  کاندیدای ثبت جهانی بهترین دهکده های گردشگری شدند و خوشبختانه در این بین در تاریخ 14 نوامبر 2024 و در خلال یکصد و بیست و دومین نشست بین المللی شورای اجرایی سازمان جهانی گردشگری که در کشور کلمبیا برگزار شد ، روستای زیبای  اصفهک که با 250 روستای معرفی شده از سوی 60 کشور به رقابت پرداخت و یکی از روستاهای تاریخی و دیدنی استان خراسان جنوبی است و در فاصله 42 کیلومتری شهر طبس قرار دارد و به دلیل معماری سنتی، چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و کویری و همچنین رویداد تلخ زلزله سال 1357 که بخشی از روستا را ویران کرد، شهرت یافته است، به عنوان دومین روستای ایران در فهرست 40 دهکده ی برتر جهانی گردشگری سال 2024 میلادی قرار گرفت و از طریق سازمان جهانی گردشگری گواهینامه روستای جهانی را با کسب امتیاز لازم دریافت نمود که جای بسی افتخار دارد.

این موضوع به سرعت برق و باد و به یکباره مورد توجه جهانیان، ایرانیان، رسانه ها و دست اندرکاران و جوامع محلی قرار گرفت و تبدیل به ترند موتورهای جستجو شده و به اصطلاح معروف این روزهای دنیای اینترنت و شبکه های اجتماعی، حسابی وایرال شد که در نوع خود شگفت انگیز و در خور توجه است. این در حالی است که بسیاری از افراد جامعه تا قبل از ثبت و اطلاع رسانی این رویداد، حتی نام این روستا را نشنیده بودند و با ثبت در فهرست بهترین دهکده های جهانی گردشگری در مرکز توجه آنها قرار گرفت و بسیاری همچون خود من، به فکر یک سفرکوتاه به استان خراسان جنوبی و بازدید از این روستای خاص افتادیم و این همان قدرت توجه، جاذبه، تفاوت و جهانی شدن است که هم می تواند مولد آثار مثبت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و … باشد و هم اگر به درستی مدیریت نشود، می تواند مولد آسیب های فراوان در همه ابعاد فوق باشد.

واقعیت این است که پیش از این نیز، روستاها و شهرهای مختلفی در ایران، در حوزه های صنایع دستی ثبت جهانی و ملی شده اند و روستاها و آثار مهم تاریخی و فرهنگی نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده اند و در سالهای اخیر نیز دهکده های جهانی گردشگری مورد توجه دولت ها، جوامع محلی و نهادهای بین المللی قرار گرفته اند که چنانچه برنامه مدون، یکپارچه و عملیاتی در جهت توسعه زیرساختها، توسعه پایدار گردشگری و توسعه سرمایه گذاری و برنامه های حفاظتی و … در ابعاد مختلف در آنها صورت نپذیرد، قبل و بعد این روستاها و شهرها با هم تفاوت چندانی نخواهد کرد و این مایه ی تأسف، سرخوردگی و  احتمالاً خارج شدن این سکونتگاهها و آثار از فهرست های مربوطه خواهد بود.

روستای اصفهک در منطقه‌ای کویری واقع شده و آب و هوای آن در تابستان‌ها گرم و خشک و در زمستان‌ها سرد است. با این حال، به دلیل قرارگیری در دامنه کوه‌ها، آب و هوای روستا در مقایسه با سایر مناطق کویری مطبوع‌تر است و این ویژگی بر جذابیت های آن افزوده است.

ظرفیت های شاخص روستای جهانی گردشگری اصفهک عبارتند از:

– بافت قدیمی روستا و معماری زیبای آن:  که یکی از جذاب‌ترین بخش‌های روستای اصفهک است و پس از زلزله سال 1357 به صورت نمادین حفظ شده است. خانه‌های کاهگلی، کوچه‌های باریک و بن‌بست و مسجد جامع روستا، نمایی از معماری سنتی مناطق کویری را در این روستای زیبا به نمایش می‌گذارند و نقش تشکل ها و نهادهای محلی را نباید در حفظ این بافت و عناصر مهم نادیده گرفت.

– روستای جدید: در کنار بافت قدیمی، روستای جدیدی نیز احداث شده که با معماری مدرن‌تر و امکانات رفاهی بهتری به گردشگران ورودی خدمات متنوعی ارائه می‌دهد.

– چشم‌اندازهای کویری: اطراف روستای اصفهک دارای چشم‌اندازهای زیبایی از کویراست که برای طبیعت گردها بسیار جذاب است و تپه‌های شنی، آسمان پرستاره و سکوت مطلق کویر، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای گردشگران رقم می‌زند.

– کشت زعفران و خرما: یکی از فعالیت‌های مهم کشاورزی اهالی روستا، کشت زعفران و خرما است و بازدید از مزارع زعفران و نخلستان‌های خرما ظرفیتی مهم برای توسعه گردشگری کشاورزی بوده و می‌تواند برای گردشگران داخلی و خارجی جالب  و جذاب باشد.

– صنایع دستی و هنرهای سنتی: گلیم و جاجیم از جمله صنایع دستی شاخص و جذاب اهالی این روستا است و گردشگران می توانند در زمان بازدید از روستا، به عنوان سوغاتی و ره آورد سفر آنها را خریداری کنند.

باید به اصفهک جهانی سفر کرد چراکه با سفر و بازدید از این روستای جهانی گردشگری می توان زندگی روستایی در یک روستای جذاب را تجربه کرد، در آن قدم زد و به آرامش رسید. تاریخ و فرهنگ ایرانی را کشف کرد و با آداب و رسوم سنتی آن آشنا شد. عکاسی کرد، تولید محتوا کرد و تجدید قوا کرد. من که در اولین فرصت ممکن راهی این سرزمین خواهم شد و از این پکیج یا ترکیب منحصربفرد گردشگری بازدید خواهم کرد.

قطعاً ثبت جهانی روستاها باعث تقویت توسعه پایدار آنها می شود و نه تنها به شناخت جهانیان از روستا کمک می‌کند، بلکه به بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز منجر می‌شود. لذا درادامه به برخی از مهمترین مزایای اقتصادی ثبت جهانی روستای گردشگری اصفهک اشاره می‌ کنم:

– جذب گردشگران داخلی و بین المللی: این موضوع به افزایش درآمد ساکنان روستا از طریق ارائه خدمات  و محصولات گردشگری مانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی، صنایع دستی و غذاهای محلی کمک شایانی می‌کند.

 – اشتغالزایی: ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در زمینه‌های مختلف مانند راهنمای تورهای داخلی، بین المللی، تخصصی و محلی، خدمات هتلداری و صنایع وابسته، صنایع دستی و سایر بخش ها همچون کشاورزی، صنعت و بازرگانی از جمله اثرات اقتصادی ثبت جهانی اصفهک است.

– توسعه زیرساخت‌ها: مسلماً با افزایش تعداد گردشگران داخلی و خارجی، نیاز به توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند جاده‌ها، امکانات اقامتی و بهداشتی، آب، برق، گاز، مخابرات، امنیت و … افزایش می‌یابد و توجه مسئولین نیز به آن بیشتر شده و سهم بیشتری از منابع و اعتبارات زیرساختی به منطقه اختصاص خواهد یافت و این موضوع به بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستا کمک می‌کند. حتی امکان جذب اعتبارات بین المللی نیز در راستای توسعه پایدار گردشگری و زیست محیطی مهیا می گردد که خود فرصتی بی نظیر است.

– رونق سرمایه‌گذاری : جلب توجه سرمایه گذاران به سمت و سوی روستای جهانی اصفهک و افزایش علاقه مندی آنها جهت سرمایه گذاری در حوزه ی گردشگری و صنایع وابسته به آن نیز از جمله اثرات مثبت این رویداد مهم است که خود باعث آبادانی، اشتغالزایی و سرزندگی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی روستا ومنطقه خواهد شد که البته باید بر پایه مطالعات، شناخت و هوشمندی باشد.

من معتقدم از منظر سرمایه گذاری گردشگری نیز باید برخی ملاحظات کلیدی در روستای ثبت جهانی شده ی اصفهک مدنظر حاکمیت، دولت و دستگاههای متولی، جوامع محلی و بخش خصوصی قرار گیرد تا فرصت های جهانی شدن به تهدید تبدیل نشود . مهمترین این ملاحظات عبارتند از:

– تهیه و  تدوین برنامه ای جامع و پایدار: که باید بلند مدت باشد و تمام ابعاد توسعه را همچون توسعه زیرساخت‌های گردشگری، حفظ میراث فرهنگی و طبیعی، آموزش جوامع محلی و میزبان و مدیریت پایدار منابع  را شامل شود.

– حمایت از جوامع محلی : به طور قطع بدون مشارکت و همراهی جوامع محلی، نه ثبت این روستا ممکن بود و نه می توان برنامه ای جامع و پایدار در آن اجرا کرد. لذا مشارکت فعال جوامع محلی در تمام مراحل برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باعث می‌شود تا پروژه‌ها با نیازها و ارزش‌های محلی همسو و هماهنگ باشند و از پذیرش بیشترجامعه میزبان یا محلی برخوردار شوند.

 – سرمایه‌گذاری در آموزش و توانمندسازی جوامع محلی: که  برای فرهنگ سازی، ارتقاء کیفیت خدمات مقاصد گردشگری، ایجاد اشتغال پایدار ضروری است.

– توجه به حفظ اصالت و هویت فرهنگی: پروژه‌های سرمایه گذاری گردشگری در این روستا و پیرامون آن باید به گونه‌ای طراحی شوند که به حفظ اصالت و هویت فرهنگی روستا کمک کنند و نقش معکوس ایفا نکنند.

 – مدیریت پایدار منابع طبیعی: بهره‌برداری از منابع طبیعی در روستا و منطقه باید به گونه‌ای انجام شود که از تخریب محیط زیست جلوگیری شود و در غیراینصورت با هدف اصلی ثبت جهانی که همان توسعه پایدار گردشگری است، در تعارض خواهد بود.

– توسعه زیرساخت‌های مناسب: توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند جاده‌ها، اقامتگاه‌ها و امکانات رفاهی باید با رعایت اصول معماری سنتی و سازگاری با محیط زیست و طبیعت منطقه و بر اساس مطالعه و شناخت صورت پذیرد.

– توسعه کسب‌وکارهای خرد و محلی: مسلماً ایجاد کسب‌وکارهای کوچک و محلی مرتبط با گردشگری مانند صنایع دستی و هنرهای سنتی، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و رستوران‌های سنتی می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی مردم محلی و منطقه شود.

 – حفظ تعادل بین توسعه گردشگری و زندگی روزمره جوامع محلی: توسعه گردشگری در اصفهک نباید باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره مردم محلی شود و باید به گونه‌ای مدیریت شود که منافع همه ذینفعان مقصد گردشگری تأمین شود.

علاقه مندان به سرمایه‌گذاری در این منطقه نیز باید بدانند که با مطالعه وارد عرصه ی سرمایه گذاری شوند و مسئولیت اجتماعی خود در قبال جوامع محلی و محیط زیست را فراموش نکنند و نهایت همکاری را با آنها داشته باشند، چراکه بدون تعامل دوسویه با جوامع محلی شکستشان حتمی است و همچنین باید بدانند که سرمایه گذاری در حوزه ی گردشگری روستایی و کسب و کارهای خرد و محلی، یک سرمایه گذاری بلند مدت با بازگشت سرمایه تقریباً طولانی است و نگاهی واقع بینانه به این موضوع داشته باشند.

در نهایت و در یک جمع بندی کوتاه تاکید می کنم که ثبت جهانی روستای اصفهک و سایر روستاها مرهون هم افزایی، مشارکت، کار تیمی و دلسوزی دولت و به ویژه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، دستگاهها، تشکل ها و جوامع محلی و سازمان جهانی گردشگری است که قابل تقدیراست و موفقیت هرگونه سرمایه‌گذاری در روستاهای ثبت جهانی شده گردشگری نیز چنانچه اشاره شد، به طور حتم وابسته به در نظر گرفتن برخی ملاحظات، تمهیدات و همکاری و تعامل همه ذینفعان است که نباید از آن غافل شد.

نویسنده: احمد دیناری؛ مشاور، سخنران و نویسنده حرفه ای سرمایه گذاری گردشگری

« استفاده از این مطلب در صورت ذکر منبع بلامانع است»