چرا گردشگری سلامت ؟ حقیقت این است که این شاخه تخصصی از گردشگری به واسطه ارتباط مستقیم آن با چند بخش اصلی همچون سلامت ، گردشگری، امنیت ، دیپلماسی بین المللی و زیرساخت های حمل ونقل ، اقامت و لزوم هماهنگی های بین بخشی و همچنین میزان بالای ارزآوری آن برای مقاصد گردشگری همچون مشهد و نشست درآمدهای آن در ارکان مختلف ارایه دهنده خدمات در این بخش ، مورد توجه قرار گرفته است و مدیران سیاسی مقاصد گردشگری و بخش خصوصی را تشویق و ترغیب به ورود به این شاخه مهم نموده است.

این شاخه از گردشگری البته با توجه به ارتباط مستقیم آن با سلامت جسمی و روحی گردشگران ، امنیت ایشان و ماهیت بین المللی از حساسیت های زیادی نیز برخوردار است و بعضا فعالیت افراد غیر رسمی، آموزش ندیده و توجیه نشده در این بازار، لطمات و آسیب های جبران ناپذیری نیز به این بخش از گردشگری و در کل به صنعت گردشگری مقاصدی همچون مشهد وارد می نماید. لذا بایستی با رعایت صرفه و صلاح اقتصادی، فرهنگی ، اجتماعی و امنیتی به این موضوع پرداخته شود و البته با رویکرد ساماندهی و توسعه.

این مهم در کشور با راه اندازی شورای راهبری گردشگری سلامت و با حضور و مشارکت چهار وزارت و دستگاه ذیربط به نام های امور خارجه ، بهداشت و درمان، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان نظام پزشکی مورد توجه قرارگرفته و با تهیه و ابلاغ شیوه نامه هایی همچون صدور گواهینامه صلاحیت حرفه ای گردشگری سلامت برای دفاتر خدمات مسافرتی، برگزاری چهار همایش منطقه ای، درج عنوان دهکده های گردشگری سلامت در آیین نامه جدید ایجاد، اصلاح، تکمیل و نرخ گذاری تاسیسات گردشگری و نطارت بر آنها مصوب 11 شهریور1394 هیات وزیران و تهیه ، تدوین و اجرای بسته اجرایی گردشگری سلامت در استان خراسان رضوی با هدف ساماندهی وضع موجود و سایر اقدامات ارزنده ، مورد توجه جدی قرار گرقته است.

علی ایحال شهری چون مشهد ، به واسطه برخورداری از جاذبه بی بدیل گردشگری زیارتی در جهان اسلام یعنی حرم مطهر امام رضا(ع) ، برخورداری از جاذبه های متنوع و مشهور تاریخی و فرهنگی ، بازارها و مجتمع های تجاری برای تهیه سوغات سفر ، زیرساخت هایی نظیر فرودگاه بین المللی با امکان پروازهای مستقیم از کشورهای بازار هدف ، وجود نیمی از واحدهای اقامتی کشور که از نظر تنوع و کیفیت در سطح مناسبی قراردارند و دفاتر خدمات مسافرتی ، ایرلاین ها و راهنمایان گردشگری فعال و آموزش دیده و همچنین مراکز درمانی تخصصی و فوق تخصصی ارایه دهنده خدمات درمان و سلامت همراه با پزشکان حاذق و … به مقصدی ایده آل برای گردشگران متقاضی استفاده از خدمات درمانی و سلامت تبدیل شده است.

و در حال حاضر نیز بسیاری از گردشگران خارجی کشورهای هدف از خدمات مختلف سلامت مراکز درمانی این شهر استفاده می کنند . به طور مثال طبق اظهارات مدیران دو درمانگاه پوست و مو در سال 1393، بالغ بر 60 درصد بیماران پذیرش شده در این درمانگاهها خارجی بوده اند و این نشان از اهمیت این بازار در مشهد دارد.

مهمترین بازارهای هدف گردشگری سلامت مشهد عبارتند از :

– کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همچون کویت ، عربستان ، بحرین و عمان که اغلب متقاضی استفاده از خدمات زیبایی پوست و مو و جراحی های زیبایی هستند.

– عراق که متقاضی جراحی های عمومی و تخصصی همچون اورولوژی، ارتوپدی و … هستند.

– افغانستان و پاکستان که متقاضی چک آپ و جراحی های تخصصی قلب و عروق و اورولوژی و … هستند

– ترکمنستان که متقاضی استفاده از خدمات زیبایی هستند.

در حال حاضر سالانه بالغ بر 000/500/1 نفر گردشگر خارجی وارد مشهد مقدس می شوند و چنانچه فقط 10 درصد این تعداد یعنی 000/150 نفر متقاضی استفاده از خدمات درمان باشند و میانگین هزینه کرد ایشان در مشهد در طی دوره اقامت 4500 دلار برآورد شود (گردشگران عادی 1500 دلار طبق اعلام سازمان جهانی جهانگردی) ، شاهد جذب و کسب درآمدی ارزی معادل حدود 675 هزار دلار درآمد ارزی خواهیم بود که اقتصاد این مقصد گردشگری را متحول کرده و ایجاد اشتغال نیز خواهد نمود.

آنچه در این بین قابل تامل می باشد، این است که درحال حاضر این شاخه از گردشگری شدیدا وابسته به رشد یا افول گردشگری زیارتی در مشهد است. یعنی غالبا گردشگران سلامت از کشور مبدا توسط شرکت های خدمات مسافرتی یا موسسات گردشگری سلامت و مراکز درمانی بازاریابی و جذب نشده و صرفا پس از حضور ایشان در مشهد به قصد و انگیزه زیارت ، توسط راهنمایان غیر رسمی، مراکز درمانی و موسسات بازاریابی و تشویق به استفاده از خدمات درمانی می شوند و ارزانی و قیمت مناسب خدمات درمانی در مشهد در کنار خدمات مکمل گردشگری زیارتی برای گردشگران ایجاد رغبت و انگیزش دوچندان نموده و از این خدمات بهره می برند. در این خصوص بایستی ضمن استفاده از بستر توریسم مذهبی ، فعالان اقتصادی این بخش اهتمام لازم را جهت تقویت فعالیت های بازاریابی برون مرزی در کشورهای بازار هدف معمول نموده و طی فرایندی سیستمی خدمات لازم را به گردشگران ارایه نمایند و در این ارتباط تضمین کیفیت خدمات ، پیگیری امور بیماران بعد از درمان و رها نکردن ایشان به حال خود، راه اندازی و تقویت بخش ipd(بخش بیماران خارجی) در بیمارستان ها طبق دستورالعمل های ابلاغی و ایجاد اعتماد در گردشگران از ارکان و شروط اساسی جذب و حفظ این « مشتریان طلایی» در مقصد گردشگری مشهد می باشد.

حقیقت این است که طبق نظر سازمان جهانی جهانگردی (unwto)، اگر خدمات سلامت در مقاصد گردشگری را خیلی ارزان ارایه دهیم همه بیماران و بازار را از دست می دهیم و اگر قیمت را بالا ببریم( همراه با کیفیت) فقط بخشی از بیماران و بازار را از دست خواهیم داد. لذا هر چیز ارزانی، دلیلی دارد و هر چیز گرانی، حکمتی دارد. کیفیت جزو لاینفک و انکارناپذیر توسعه گردشگری سلامت در مشهد است.

در خاتمه خاطر نشان می گردد، هر گونه توسعه در این شاخه ارزشمند از گردشگری ، مستلزم حضور و مشارکت کلیه دستگاههای اجرایی ذیربط و بخش خصوصی و میدان دادن به بخش خصوصی با در نظر گرفتن اهرم های نظارتی و فراهم آوردن تسهیلات لازم میسر است و لاغیر.

نویسنده : احمد دیناری؛ مشاور و سخنران حرفه ای سرمایه گذاری و بازاریابی گردشگری

8 دیماه 1394