اصولا محیط بازاریابی گردشگری سه سطح دارد :
۱- محیط درون صنعت : که کسب و کارهای گردشگری در آن قرار دارند و میزان کنترل و تاثیرگذاری آنها بر روی عواملی همچون رقبا، مشتری، تامین کنندگان منابع و کانال های توزیع یا بازاریابی زیاد بوده و امکان مدیریت شرایط خاص و چالش های پیش رو برای مدیران آنها میسر است.
۲- محیط خرد یا نزدیک : که تاثیری دوسویه را شامل شده و به نسبت محیط درون صنعت، میزان کنترل کسب و کار ها بر عوامل این محیط (همچون : سمن ها و انجمن ها، رسانه های محلی، موسسسات و نهادهای مالی و بانکی، شوراها و مدیریت شهری و …) کمتر است .
۳- و بالاخره محیط سوم که محیط کلان نام دارد و متاسفانه در صورت بروز عوامل آن به شکل منفی، تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری بر کسب و کارهای گردشگری و رویهمرفته صنعت گردشگری دارد و بعضا کنترل مدیران نیز بر این عوامل به صفر می رسد و عملا تجمیع این عوامل و عناصر در شکل منفی آن در طول دوره ای مشخص، بدترین نوع تاثیر عناصر محیط کلان بازاریابی بوده و کسب و کارها را به ورشکستگی می کشاند.
در این ارتباط متاسفانه کسب و کارهای گردشگری کشور در سال ۹۸ تمام عوامل و عناصر محیط بازاریابی گردشگری را در شکل منفی آن یکجا تجربه کردند و دچار ضروروزیان های جبران ناپذیری شده و خواهند شد.
فهرست این عوامل و مصداق های آن در سال ۹۸ به شرح ذیل می باشد :
– عوامل طبیعی : سیل ویرانگر نوروز و زمستان و زلزله های پراکنده در اکثر استانهای کشور و کنسلی های متعدد تورها و رزروهای اقامت و کاهش ورودی ها
– عوامل اقتصادی : اعمال تحریم های جدید و ادامه آن، ادامه روند افزایش نرخ ارز، سه برابر شدن قیمت بنزین در اواخر آبانماه و قرار گرفتن کشور در لیست سیاه fatf
– عوامل سیاسی و امنیتی : اعتراضات و شلوغی های ناشی از افزایش نرخ بنزین در آبانماه و دیماه سالجاری، ترور سردار سلیمانی، حادثه هواپیمای مسافربری اوکراینی
– عوامل تکنولوژیکی : قطع اینترنت در دیماه سالجاری به دلیل اعتراضات و شلوغی های ناشی از افزایش قیمت بنزین که بالغ بر ۲۰ روز در برخی استانها به طول انجامید.
– عوامل قانونی و حقوقی که مصداق آن مغفول ماندن دفاتر خدمات مسافرتی به عنوان واسطه بازاریابی عمده فروشان خدمات گردشگری در بخش تورهای داخلی از معافیت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می باشد.
– و بالاخره عوامل بهداشتی که مصداق عینی آن شیوع ویروس “کرونا” در کشور و در ماه پایانی سال ۹۸ است که در حال تجربه آن هستیم . لغو رزرو اتاق هتل ها و تورهای فروخته شده و عدم استقبال مردم از سفرها و تورهای نوروزی، لغو پروازهای ایرلاین های تاثیرگذار خارجی،کاهش گردشگران ورودی و کاهش یکباره درصد اشغال اتاق هتل ها و فروش دفاتر خدمات مسافرتی، افزایش میزان شکایات و ضرور و زیان های مالی ناشی از لغو قراردادها و استرداد مبالغ پرداختی گردشگران، همه و همه تاسیسات گردشگری را در شرایط خاص و بحرانی قرار داده است .
جمع بندی : واقعیت این است که اساسا گردشگری صنعتی است “ترسو” و به شدت تحت تاثیر عوامل و عناصر منفی محیط بازاریابی خود قرار می گیرد و کسانی که برای سرمایه گذاری این حوزه را انتخاب می کنند، بایستی با شناختی عمیق وارد عرصه سرمایه گذاری، کارآفرینی و اشتغال در آن شوند و خود را برای مواجه شدن با اشکال مختلف تاثیر گذاری عناصر محیط بازاریابی آن مهیا نمایند.
امیدوارم شرایط پیش رو و جاری به نحو مطلوبی مدیریت شده و انشالله در سال ۹۹ شاهد رونق کسب و کارهای گردشگری در کشور باشیم . چرا که کارآفرینی، اشتغالزایی و افزایش نشاط اجتماعی بدون رونق تولید به ویژه در بخش مولد گردشگری میسر نخواهد شد.
نویسنده : احمد دیناری؛ مشاور و سخنران حرفه ای سرمایه گذاری و بازاریابی گردشگری