نامگذاری این قبیل شهرها و روستاها براساس داشته­ ها و ظرفیت های غنی و بی­ بدیل آنها در زمینه هایی خاص ، متفاوت و به عبارتی برجسته صورت پذیرفته و فراتر از این اقدامات مهم و ارزنده، تامین، توسعه و تقویت زیرساخت های و بهره برداری مناسب از ظرفیت ها و زیر ساخت های فراهم شده در بستر گردشگری بایستی بیش از پیش مورد توجه و اهتمام بخش های دولتی و خصوصی و همچنین جوامع میزبان و بومی قرار گیرد.

در این بین ثبت شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی نیز اقدام مثبت و ارزشمندی است که از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال های اخیر و در تعامل با نهادهای بین المللی ذیربط در جهت برندسازی مناطق مستعد و دارای ظرفیت های برجسته در حوزه صنایع دستی کشور و با هدف ارتقاء آن موردتوجه قرار گرفته است.
لکن دستیابی به اهداف تعیین شده جز با هم افزایی، مشارکت و همدلی کلیه دستگاه های اجرایی ذیربط، بخش خصوصی و مردم محلی امکان پذیر نمی باشد.
لذا حفاظت و مراقبت از این عناوین ارزشمند جایگاه والاتری داشته و در این خصوص بایستی با برنامه ریزی، هم افزایی و اقدامات اجرایی مناسب ، بسترهای لازم برای تحولات مثبت اقتصادی و اجتماعی مهیا گردد که در حال حاضر کافی به نظر نمی رسد.

کشور ایران دارای ۱۴ شهر و روستای جهانی و ۲۳ روستا و شهر ملی صنایع دستی است و از حیث جهانی حائز رتبه نخست می باشد و چنانچه سندی جامع و راهبردی برای این مقصدهای گردشگری تهیه و اجرا گردد، قطعاً تاثیر بسزایی در برندسازی،جایگاه‌یابی و توسعه همه جانبه آنها خواهد داشت.

♦به طور کلی مهم‌ترین مزایا و اثرات مثبت ثبت شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی را می توان به شرح ذیل برشمرد :

– تقویت اقتصاد شهرها و روستاها و به تبع آن هنرمندان و ساکنین آنها
– افزایش میزان فروش محصولات
– توسعه صنعت بسته‌بندی در کلاس جهانی و ملی
– دیده شدن و یا به عبارتی بهتر دیده شدن شهرها و روستاها
– برندسازی شهرها و روستاها
– هویت بخشی به روستاها و شهرها و احساس تعلق و افتخار مردم بومی
– مهاجرت معکوس
– افزایش کیفیت محصولات تولیدی
– اشتغال زایی قابل توجه
– افزایش شور و نشاط اجتماعی
– رونق گردشگری داخلی
– افزایش تعداد کارگاه‌ها
– جذب اعتبارات زیرساختی بیشتر
– تقویت فعالیت سازمان‌های غیر انتفاعی همچون NGOها
– ترویج آموزش های همگانی
– ایجاد خانه های صنایع دستی
– ایجاد بازارچه های صنایع دستی و کمک به رونق تولید و فروش محصولات
– توجه ویژه شوراها، شهرداری ها و دهیاری ها به ظرفیت های صنایع دستی شهرها و روستاها
– رونق سرمایه گذاری

♦نقش شهرداریها، دهیاریها، شوراهای اسلامی شهر و روستا :

شوراهای اسلامی شهر وروستا می توانند به عنوان نهادهای محلی و تصمیم گیرنده و سیاستگذار در سطح شهر و روستا مصوبات کاربردی و اثرگذاری را در جهت توسعه و ارتقاء صنایع دستی و ارائه تخفیفات مختلف در زمینه عوارض کاربری ها و … داشته باشند و شهرداری ها و دهیاری ها نیز به عنوان بازوان و اهرم اجرایی و مدیریتی شوراها نسبت به اجرای مصوبات اقدام نمایند. تعامل شهرداری ها و دهیاری ها با دستگاههای اجرایی ذیربط همچون وزارت گردشگری ، سازمان برنامه و بودجه و همچنین کمیته برنامه ریزی شهرستان و طلبه گری برای جذب اعتبارات ویژه نیز می تواند کمک شایانی به توسعه گردشگری شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی نماید.

♦برندسازی شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی :

برند همان ویژگی ها و صفات برجسته، شاخص، متمایز و متفاوت یک مقصد گردشگری یا یک شهر و روستای ملی و جهانی صنایع دستی است، صفتی که به واسطه آن مردم حاضرند از اقصی نقاط کشور و دنیا به آن مقصد آمده و از آن بازدید نمایند. لذا از نظر اینجانب برندسازی فرایندی سه مرحله ای است که بایستی مد نظر مدیران برنامه ریزی در این شهرها و روستاها قرار گیرد:

الف- کاشت: به زمینه برند سازی و یا ویژگی ممتاز شهرها و روستاها اشاره دارد که همان ظرفیت های خاص صنایع دستی در یک رشته خاص است و به واسطه آن عنوان جهانی یا ملی را به خود اختصاص داده اند.

ب- داشت: هرگونه اقدام توسط بخش های دولتی و خصوصی و همچنین مشارکت مردم بومی جهت تامین و توسعه زیرساخت هایی مثل امنیت، راه دسترسی، پارکینگ،تقویت جاذبه ها، مخابراتی،ارتباطی واینترنتی، فرهنگی واجتماعی و درکل مهیا نمودن شهر و روستا و ساکنین جهت میزبانی شایسته از گردشگران.

ج- برداشت: استفاده از روش‌های مناسب جهت خوب دیده شدن؛ همچون پورتال های اینترنتی،استفاده از ظرفیت شبکه های اجتماعی، سرویس های اشترک گذاری ویدئو، رسانه‌های مکتوب، برخط وغیربرخط، دعوت ازافرادتاثیرگذار، برنامه ریزی وبرگزاری رویدادهایی نظیرگردهمایی،سمینار،همایش،جشنواره،نمایشگاه،تهیه، چاپ و توزیع بروشور اطلاع رسانی به زبان بازارهای هدف،پوستر،استفاده از ظرفیت رادیو،تلویزیون،یادداشت ها، مصاحبه ها،کتب و… . و بهره برداری بهینه از این ظرفیت ارزشمند با رویکرد توسعه پایدار.

♦نقش دفاتر خدمات مسافرتی و راهنمایان گردشگری :

دفاتر خدمات مسافرتی به واسطه ماهیت کارگزاری و تهیه و تدارک عناصر مختلف یک بسته سفر و برخوردار بودن از تخصص و تجربه کافی در زمینه طراحی بسته های سفر و محورهای گردشگری بایستی در تعامل با بخش های خصوصی فعال در مسیر و در مقصد این شهرها و روستاها، تعامل سازنده با شهرداری ها،دهیاری ها، بلد های محلی و ادارات ذیربط نسبت به طراحی محورهای گردشگری خاص باهدف بازدید ازشهرها و روستاهای ملی و جهانی اقدام نمایند و از فروش بسته های انبوه و عمومی برای همه مردم فاصله بگیرند. این گونه اقدام تخصصی و خاص قطعاً اثرات مثبت اقتصادی و مالی برای دفاتر و فعالان جامعه میزبان خواهد داشت. راهنمایان گردشگری نیز به عنوان کانال ها و واسطه های فروش و بازاریابی نقش انکارناپذیری در معرفی این مقاصد در سطوح داخلی و بین المللی و برگزاری تورهای گروهی خاص و هدفمند دارند.

علی ایحال در پایان مجددا تاکید می گردد؛ تعامل و مشارکت بخش های دولتی،خصوصی و جامعه میزبان و بومی در این مناطق اتفاقات و تحولات مثبت و قابل توجهی را رقم خواهد زد که نبایستی ازآن غافل بود وبرای این هم افزایی بیشتر واستمرارآن می توان اقدام به تشکیل یک شورای راهبردی درسطح شهرستانهای مربوطه باترکیب اعضای مشخص (دولتی،خصوصی و مردم بومی) نمود.

♦مهمترین اقدامات تحولی که بایستی در شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی  انجام پذیرد :

– تهیه طرح جامع توسعه صنایع دستی شهر و روستاها
– تهیه سند عملیاتی برند سازی
– ایجاد بازارچه های دائمی
– راه اندازی پرتال اینترنتی ترجیحا به زبان فارسی و انگلیسی
– توسعه زیرساخت ها
– برنامه ریزی و برگزاری رویدادهای جذاب و در سطح ملی و بین المللی در شهرها و روستاها به تناسب عنوان ملی یا جهانی آنها
– شناسایی بازارهای هدف
– اعطای اعتبارات ویژه به شهرها و روستاها از سوی وزرات گردشگری و کمیته برنامه ریزی شهرستان ها
– ایجاد موزه های تخصصی (خصوصی یا مشارکتی)
– تهیه و انتشار اقلام تبلیغاتی چند زبانه
– تشکیل شورای راهبردی در شهرستانها
– حضور دفاتر خدمات مسافرتی و راهنمایان گردشگری و نقش آفرینی آنان (جهت طراحی محورها و برگزاری بسته های سفر خاص)
– برنامه ریزی و تدوین اجرای برنامه های آموزشی عمومی
– معرفی شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی توسط رایزن های فرهنگی
– ورود موثرتر شهرداری و دهیاری ها
– اعطای سوبسیدها و حمایت های ویژه اعتباری جهت حضور هنرمندان این شهرها و روستاها در نمایشگاههای داخلی و خارجی

نویسنده : احمد دیناری؛ مشاور و سخنران حرفه ای سرمایه گذاری و بازاریابی گردشگری

سوم آذرماه 1399